Στο Μάλκατζι της Σμύρνης λίγο πριν την καταστροφή του 1922

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΙΑΔΗΣ

ΤΑΞΗ Α3

Η γιαγιά Μαρία έφερε στον κόσμο την γιαγιά Δέσποινα την γιαγιά  της μαμάς μου  στις 15  Αυγούστου του 1922. Το όνομά της ήταν Μαρία Ψαρρού. Ζούσε στο Μάλκατζι της Μικράς Ασίας. Ήταν παντρεμένη με τον Μιχάλη Ψαρρό. Ο αδερφός της ήταν ο Στέλιος Σπανός. Είχαν  ζώα βουβάλια, γελάδες, άλογα, γαιδούρια. Η ζωή τους ήταν ήρεμη, γεμάτη αγάπη.

Αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους, όταν το μέτωπο κατέρρευσε τον Αύγουστο του 1922. Αρχές του Σεπτεμβρίου του 1922 πήγε να δείξει το μωρό στον πατέρα του, που τον είχαν φυλακίσει σε στρατόπεδο συγκέντρωσης λίγο έξω από την Σμύρνη. 

Μέσα από τα συρματοπλέγματα είδε το παιδί του για πρώτη και τελευταία φορά. Η γιαγιά Δέσποινα μεγάλωσε χωρίς πατέρα. Η γιαγιά Μαρία δεν ξαναπαντρεύτηκε. 

Λίγες μέρες από εκείνη την συνάντηση η γιαγιά Μαρία πήγε να αποχαιρετήσει τον άντρα της γιατί είχαν αρχίσει να διώχνουν τους Έλληνες. Δεν πρόλαβε να του μιλήσει όμως γιατί μόλις έφτασε είδε κάτι αποτρόπαιο. Οι Τσέτες τους έκοβαν τα κεφάλια και τα πετούσαν στον προαύλιο χώρο. Είδε μπροστά στα μάτια της να αποκεφαλίζουν τον άντρα της.

Με την καταστροφή πρόλαβε και μπήκε σε ένα βαπόρι. Έφυγε με το μωρό τυλιγμένο πάνω της με ένα ντορβά και ένα ντορβά ρούχα.  Μέσα στο πλοίο έζησε τραγικές καταστάσεις. Άνθρωποι πέθαιναν από τις κακουχίες και την πείνα. Μωρά έκλαιγαν. Γυναίκες εξαντλημένες, δεν μπορούσαν πια να κουβαλούν τα πράγματά τους στα χέρια και πετούσαν στην θάλασσα τα ρούχα τους. Κάποιες ήταν τόσο κουρασμένες που αντί να ρίξουν στην θάλασσα τον σάκο με τα ρούχα, πετούσαν τα μωρά τους. Εκεί να δεις σπαραγμός. Είδε πολλά και τα μάτια της αγρίεψαν. Η μαμά μου λέει πως μέχρι που πέθανε σε μεγάλη ηλικία τα μάτια της είχαν κάτι άγριο. Φορούσε πάντα μαύρα και έσερνε μαζί της την μαύρη σκιά του Χάρου. Δεν ήθελε να μιλάει για τις χαμένες πατρίδες. 

Τα σπίτια τους και τα παλάτια τους τα άφησαν όλα και ήρθαν σε μια χώρα, την χώρα τους που όχι μόνο δεν τους καλοδέχτηκε αλλά τους έλεγε και τουρκόσπορους. Στην αρχή πήγαν στην Χίο. Αργότερα βρέθηκαν  στην Θήβα. Πολλοί άνθρωποι από τα μέρη της βρέθηκαν εκεί. Μέχρι που πέθανε έλεγε ότι "έχουμε συγγενείς στην Θήβα". Ο αδερφός της βρέθηκε στην Θεσσαλονίκη. Την ειδοποίησε ότι μοιράζουν κλήρους, χωράφια για καπνά. Πήρε το παιδί και ταξίδεψε με κάρο στην Θεσσαλονίκη. Έμειναν στον Κουκλουτζά. Στην αρχή ζούσαν σε αποθήκες και παραπήγματα. Δούλευαν σκληρά. Πάλεψαν με δύσκολες συνθήκες για να επιβιώσουν.  Σιγά-σιγά έχτισαν μια παράγκα και μετά ένα σπίτι. Ο Στέλιος δεν παντρεύτηκε ποτέ. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι υπήρχε και μια άλλη αδερφή του Στέλιου και της Μαρίας, αλλά δεν έχουμε μάθει κάτι γι’ αυτήν.

Όταν ήταν στο λιμάνι της Σμύρνης το πρώτο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου του 1922 και περίμεναν να επιβιβαστούν στις βάρκες και στα πλοία, η Μαρία συνάντησε έναν συντοπίτη της τον Γιώργο τον Φιλιππή. Εκείνος ταξίδευε σαν Ιταλός για την Αμερική γιατί οι γονείς του είχαν πληρώσει πολλές χρυσές λίρες για να βγάλει ιταλικό διαβατήριο.  Εκεί που περίμεναν σήκωσε την κουβερτούλα του μωρού και είδε το κοριτσάκι και είπε "ωραίο το μωρό σου Μαρία μου".

Ο Γιώργος έμεινε στην Βραζιλία πολλά χρόνια. Όταν γύρισε, άνοιξε ένα μπακάλικο στον Κουκλουτζά απέναντι από κει που έμεναν η Μαρία με την κόρη της Δέσποινα και τον αδερφό της Στέλιο. Όλη του η οικογένεια οι αδερφές του και οι συγγενείς του, είχαν γλυτώσει και είχαν πάει να μείνουν στην ίδια περιοχή. Τους συνάντησε εκεί όταν επέστρεψε.  Η Δέσποινα στα 18 της παντρεύτηκε τον Γιώργο που ήδη κόντευε τα σαράντα. Έκαναν 3 παιδιά. Έζησαν μαζί στο ίδιο μέρος που γνωρίστηκαν. Πάντα αναπολούσαν τον τόπο τους. Ο πόνος του ξεριζωμού ήταν ζωντανός. Η μαμά μου θυμάται να συζητάνε για το τι θα κάνουν όταν γυρίσουν στην πατρίδα.

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2022

                                                                                                                                                    ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

       Στέλιος Σπανός (δεξιά)

2.      Στέλιος Σπανός (αριστερά) Μαρία Σπανού – Ψαρρού (δεξιά) και η μικρή Δέσποινα Ψαρρού – Φιλίππου

3.      Οικογένεια Γιώργου Φιλίππου και Δέσποινας Ψαρρού-Φιλίππου.