ΦΩΣ ΕΞ ΑΝΑΤΟΛΩΝ: ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΕ

1919: Τα ελληνικά στρατεύματα κάνουν απόβαση στην Σμύρνη. Με την απελευθέρωση της πόλης κλίμα ενθουσιασμού επικρατεί σ’ όλο τον ελληνισμό.

Λίγες εβδομάδες πριν ο Καραθεοδωρή είχε ανακηρυχτεί μέλος της Πρωσικής Ακαδημίας Επιστημών για τη διατύπωση των αξιωμάτων της γενικής θεωρίας της σχετικότητας.

Ο οξυδερκής πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος συλλαμβάνει το μεγαλόπνοο σχέδιο για τον εκπολιτισμό της Ανατολής, ρίχνοντας το άπλετον φως της γνώσης διαμέσου των επιστημών. Ο συνειρμός για την επιτυχία του σκοπού του οδηγεί το μεγαλοφυή πολιτικό στον καταλληλότερο άνθρωπο, τον Κ. Καραθεοδωρή, τον επιστήμονα που δοξάζει την Ελλάδα στο εξωτερικό προσδίδοντας κύρος με το υψιπετές πνεύμα του, την απέραντη γνωσιολογία του, τις μοναδικές του εργασίες και διακρίσεις και κυρίως με τις αξεπέραστες και μοναδικές οργανωτικές του ικανότητες, που για τον Κ. Καραθεοδωρή αποτελούν ευχάριστη ενασχόληση.

Η οικογένεια του Κ. Καραθεοδωρή καταγόταν από φαναριώτικη οικογένεια της Κωνσταντινούπολης. Ο ίδιος γεννήθηκε το 1873 στο Βερολίνο, όπου ο πατέρας του Στέφανος ήταν Πρόξενος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Μετά από τις εγκύκλιες σπουδές του γράφτηκε στην Στρατιωτική Σχολή των Βρυξελλών, πρωτεύουσα του Βελγίου, στην οποία ο πατέρας του είχε μετατεθεί, πάλι ως Πρόξενος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Λίγα χρόνια αργότερα ο Κ. Καραθεοδωρή αισθάνθηκε επιτακτική την ανάγκη να εντρυφήσει εις βάθος στα μαθηματικά, και το 1900 γράφτηκε στη Σχολή Μαθηματικών του Μονάχου της Γερμανίας. Μετά την αποφοίτησή του και την εκπόνηση της διδακτορικής του διατριβής δίδαξε σε διάφορα πανεπιστήμια της Γερμανίας από τη θέση του υφηγητή στην αρχή, και του καθηγητή στη συνέχεια, καθώς και στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

Με τον Ελευθέριο Βενιζέλο ο Κ. Καραθεοδωρή γνωρίστηκε το 1895, όταν σε ηλικία 22 ετών πήγε στην τουρκοκρατούμενη τότε Κρήτη για να επισκεφθεί τον θείο του πατέρα του, Αλέξανδρο Καραθεοδωρή, Γενικό Διοικητή Κρήτης, με έδρα τα Χανιά.

Εκεί, στο περιβάλλον του θείου του, ο Κ. Καραθεοδωρή γνωρίστηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που τότε ασκούσε το επάγγελμα του δικηγόρου.

Γυρίζουμε στα 1920. Κατά τη μετάβασή του στο Παρίσι και τη Λωζάνη ο Ελ. Βενιζέλος κάνει αλλεπάλληλες συσκέψεις με το μεγάλο επιστήμονα και ένθερμο πατριώτη. Παρότι ο Κ. Καραθεοδωρή τον καιρό αυτό ως Ακαδημαϊκός μεσουρανεί στο στερέωμα των επιστημών και ανάμεσα στους καλύτερους επιστήμονες του 20ου αιώνα όπως Hilbert, Einstein, και άλλους, δεν διστάζει να συμμετάσχει στο όραμα για τη μεγάλη Ελλάδα, το οποίο σε όλη του τη ζωή υπήρξε η κινητήρια δύναμη των προσπαθειών του.

Ο Ακαδημαϊκός Γ. Ιωακείμογλου στις 23 Απριλίου το 1920 γράφει στον Χρ. Σμύρνης την ακόλουθη επιστολή:

«Σεβασμιώτατε,

Μετά τας Υμετέρας τόσον ευμενείς ευχάς επί ταις εορταίς του Πάσχα σπεύδω να ευχαριστήσω Υμάς από καρδιάς. Ιδιαιτέραν σημασίαν έχει η εορτή του Πάσχα, δι’ ημάς τους εν τη ξένη διαμένοντας προ πάντων τώρα, όπου το ημέτερον έθνος έπειτα από τόσας σκοτεινάς ημέρας, ετοιμάζεται να εορτάση την πραγματικήν αυτού ανάστασιν. Τώρα δύναται και ο Έλλην εν τη ξένη να είπη «Είμαι Έλλην από την Ιωνία».

Πρόκειται το ελληνικόν έθνος να αναλάβη και πάλιν εν Ανατολή την εκπολιτιστικήν εργασίαν η οποία διεκόπει δια της επιδρομής των βαρβάρων προ 467 ετών. Θα σας είναι γνωστόν, ότι η Ελληνική κυβέρνησις μελετά την ίδρυσιν Πανεπιστημίου εν Σμύρνη και δεν αμφιβάλλω ότι οι Σμυρναίοι μετά χαράς θα χαιρετίσουν το σχέδιον τούτο. Εν τοιούτον ανωτάτων γραμμάτων και της επιστήμης κέντρον μεγάλως θα συμβάλη εις την πνευματικήν και υλικήν ανάπτυξιν του τόπου. Ο αρχηγός του έθνους ανέθεσε εις τον ενταύθα τέως καθηγητήν των μαθηματικών κ. Κωνσταντίνον Καραθεοδωρή να αναλάβη την διοργάνωσιν του εν Σμύρνη Πανεπιστημίω. Ο Κ. Καραθεοδωρή ως καλός πατριώτης εγκατέλειψε την λαμπράν του θέσιν εν τω πανεπιστήμιω και την πρωσικήν ακαδημίαν των επιστημών και ετοιμάζεται να έλθη εις Αθήνας και Σμύρνην δια να αναλάβη το δυσχερές έργον.

Είχε ήδη επανειλημμένας συνεντεύξεις με τον κ. Βενιζέλον εν Παρισίοις και Λωζάνη. Ο κ. Πρόεδρος φαίνεται ότι εν τη οξυδέρκεια αυτού συνέλαβεν την μεγάλην σημασίαν την οποίαν θα είχε το Ελληνικόν Πανεπιστήμιον εν Σμύρνη και θα υποστηρίξη το έργον. Δεν αμφιβάλλω ότι εν τοιαύτη περιπτώσει θα επιτύχη.

Τον Κ. Καραθεοδωρή θα γνωρίσητε όταν έλθη εις Σμύρνη και θα εκτιμήσετε εν τω προσώπω του ένα λαμπρόν χαρακτήραν και μέγαν επιστήμονα. Είμαι βεβαίος ότι η Υμετέραν Σεβασμιότης θα του παράξη πάσαν δυνατήν υποστήριξιν.

Μετά σεβασμού,

Γ. Ιωαμείμογλου».

Ο Αρχιεπίσκοπος Σμύρνης Χρυσόστομος στις 20 Μαΐου απαντά στον Κ. Ιωακείμογλου με την εξής επιστολή:

«Εν Σμύρνη τη 20η Μαΐου 1920

Ευγενέστατε κ. Ιωακείμογλου,

Την από 23ης παρελθόντος φιολοφρονεστάτην επιστολήν της Υμετέρας φίλης Ελλογιμότητος λαβών και ασμένως αποδεξάμενος τας συγχαρητηρίους υμών ευχάς, σπεύδω να ευχαριστήσω Υμίν δι’ ας ευηρεστήθητε να μοι παράσχητε πληροφορίας περί του εν Σμύρνη ιδρυθησομένου Πανεπιστημίου και περί της εξαιρετικής περί αυτού μερίμνης του πολυπράγμονος και μεγαλοπράγμονος της Φυλής ημών Αρχηγού. Η ίδρυσις όντως τοιούτου καθιδρύματος θα σημειώση σταθμόν εν τη πνευματική ζωή του φιλομαθεστάτου Σμυρναϊκού και Μικρασιατικού εν γένει λαού, όστις, από την γλυκείαν θαλπωρήν του ανατείλαντος ανεσπέρως πλεόν ηλίου της ελευθερίας και από την μυροβόλον αύραν των αγαθών του πολιτισμού, θα δύναται, ελεύθερος και ήσυχος, να χωρήση αλματωδώς επί πάσαν πρόοδον και ευδοκίμησιν, προς ας μετ’ ενθέου ζήλου αεί εφέρετο καίπερ υπόδουλος εισέτι ων.

Αληθώς εκάστη στιγμή ήν διερχόμεθα, είναι μεγίστης κοσμοϊστορικής σημασίας και εις την αιματοβαφή αλλ’ ένδοξον του Έθνους μας ιστορίαν προστίθενται αλλεπάλληλοι χρυσοπόρφυροι σελίδες, άς ωνειροπώλησαν και δι’ ας εκθύμως εξουσιάσθησαν οι ένδοξοί μας πρόγονοι. Και χαιρετίζομεν έμπλεοι χαράς τας αυγάς των νέων Χριστιανικών κατ’ Ανατολάς ελευθεριών άχρις ου ο ανατείλας ήλιος μεσουρανήση και περιλούση δια των ακτίνων του τους τρούλους του θρυλικού Ναού, και τας θρυλικάς επάλξεις της Πόλεως των Ιουστινιανών, των Κομνηνών και των Παλαιολόγων.

Της εθνικής ταύτης χαράς την τελείωσιν χαιρετίζων εν συγκινήσει μετά της Υμετέρας αγάπης και ευχόμενος Υμίν πάντα τα εφετά και καταθύμια, διατελώ.

Μετ’ εξαιρέτου τιμής και ευλογιών

Πρόθυμος εν πάντι και φίλος

Ο εν Σμύρνη Χρυσόστομος».

Σμύρνη. Φωτογραφία του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή

Οι προετοιμασίες είναι πυρετώδεις και γίνονται με ιδιαίτερη προσοχή έως και την παραμικρή λεπτομέρεια και μεγαλοπρέπεια συνθέτοντας μια ιεροτελεστία μοναδική, που προμηνύει τη δημιουργία ενός μοναδικού λίκνου του πολιτισμού, που θα ρίξει το άπλετο φως που έσβησε πριν από 467 χρόνια.

Η επιλογή των επιστημόνων, του διοικητικού προσωπικού, του κτιρίου που θα στεγάσει το πανεπιστήμιο, των σχολών που θα λειτουργήσουν, η παραγγελία των οργάνων και της υλικοτεχνικής υποδομής, που απαιτείται για το πανεπιστήμιο, συνθέτουν το μοναδικό οργασμό προετοιμασίας αφού αυτή συνδυάζεται με τον επικρατούντα ενθουσιασμό εκτινάσσοντας στα ύψη τη φαντασία για εξαίρετες δημιουργίες.

Το καλοκαίρι του ίδιου έτους, δηλαδή το 1919, σε μία incognito κρουαζιέρα στον κόλπο της Σμύρνης σε πλοίο του εμπορικού με τον πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο και τον ύπατο αρμοστή κ. Αρ. Στεργιάδη έχει την ευκαιρία να συζητούν ώρες ολόκληρες για το μεγάλο όραμα, το φως εξ ανατολών, που θα αλλάξει τον πολιτισμό της Ανατολής έως τα βάθη της.

Όλα τα παραπάνω καταμαρτυρούν πλήθος επιστολών που ανταλλάσσονται μεταξύ του Καραθεοδωρή και εξεχουσών προσωπικοτήτων. Μέσα από αυτή την αλληλογραφία ο αναγνώστης εισπράττει το κλίμα που επικρατεί καθώς και τον τρόπο με τον οποίο οργανώνει το πανεπιστήμιο της Σμύρνης.

Στις 5 Σεπτεμβρίου του 1920 η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία με άρθρο της στην εφημερίδα Ακρόπολη αποκαλεί τον Κ. Καραθεοδωρή «τεράστια επιστημονική δύναμη» την οποία υποδέχεται η Ελλάδα, ενώ τριμελής επιτροπή που απαρτίζεται από τον αντιπροέδρο της εταιρείας κ. Γεωργ. Ρεμούνδου, το Διον. Ρηγόπουλο και το Νείλο Σακελλαρίου αναλαμβάνει να υποδεχτεί το μεγάλο Έλληνα Μαθηματικό.

Τις επόμενες μέρες ο Ελ. Βενιζέλος καλεί τον ύπατο αρμοστή της Σμύρνης κ. Στεργιάδη και τον Κ. Καραθεοδωρή στο σπίτι του. Ο Βενιζέλος τους υποδέχεται με χαρά όρθιος πηγαινοέρχεται στο γραφείο του και με έκδηλο ενθουσιασμό λέει στον Καραθεοδωρή: «Θα υπάγετε εις την Σμύρνην, θα σας παράσχουν όλας τας ευκολίας, το έργον σας είναι σπουδαίον, η Ελλάς πρέπει να εκπολιτίσει την Μ. Ασίαν».

Λίγες μέρες αργότερα αναχωρεί για τη Σμύρνη με τον ακαδημαϊκό κ. Ιωακείμογλου και τον Αλεξανδρο Ζαχαρίου. Από την πρώτη μέρα της άφιξής του ξεκινάει τις επαφές του με τον ύπατο αρμοστή Αρ. Στεργιάδη και χορηγό των κονδυλίων για την υλοποίηση του μεγαλύτερου έργου.

Τα κτίρια που θα στεγάσουν το πανεπιστήμιο είναι στο λόφο του Μπαχρή Μπαμπά.

Περιλάμβανε 70 ευρύχωρες ηλιόλουστες αίθουσες, αμφιθέατρο 320 θέσεων και άφθονο περιβάλλοντα χώρο. Έμβλημα του ιδρύματος η επιγραφή «φως εξ Ανατολών», την οποία σκόπιμα επέλεξε ο μέγας επιστήμονας θέλοντας να τονίσει πως η Ελλάδα δεν ήλθε στη Μ. Ασία ως δυνάστης αλλά ως φορέας πολιτισμού και ανάπτυξης των γραμμάτων.

Ενώ ο Καραθεοδωρή δημιουργεί όλα αυτά, η οικογένειά του απολαμβάνει την ανεπανάληπτη ομορφιά της Σμύρνης. Το Παραλλέλι η Μπεναβίστα, οι ταβέρνες της παραλίας, η Αγία Φωτεινή, τα βαποράκια του Κορδελιού, το τραμ της προκυμαίας που κινούσαν άλογα, οι πωλητές των γιασεμιών ήταν κομμάτια από αυτό το μοναδικό πάζλ της ομορφότερης και πιο ελκυστικής πόλης της Ανατολής.

Ο Κ. Καραθεοδωρή στην είσοδο του Πανεπιστημίου της Σμύρνης. 
"Ουδείς αγεωμέτρητος εισίτω".

Παρότι ο Καραθεοδωρή είναι επιφορτισμένος μ’ όλο αυτό το πολυσύνθετο έργο, με εκατοντάδες λεπτομέρειες και υποχρεώσεις για την επίτευξή του, ο άοκνος επιστήμονας με τις αστείρευτες δυνάμεις δεν εγκαταλείπει το επιστημονικό του έργο. Κάνει μία εργασία στα ελληνικά με τίτλο: Περί ενός μετασχηματισμού αναλόγου προς τον μετασχηματισμό του Legendre. Μια εργασία υψηλού επιπέδου την οποία επιμελήθηκε με ιδιαίτερη σχολαστικότητα. Άλλωστε φτιάχτηκε σε μία περίοδο κατά την οποία ο Καραθεοδωρή ευρισκόμενος σε άριστη ψυχολογική διάθεση και ευεξία ψυχής και σε οργασμό δημιουργίας δεν μπορούσε παρά να εκτοξευτεί σε ύψη δυσθεώρητα και η μαθηματική του διανόηση.

ΟΙ ΣΧΟΛΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΚΑΝ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΟΥΝ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ

1. ΙΔΡΥΣΗ ΑΝΩΤΕΡΟΥ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΟΥ ΙΕΡΟΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟΥ.

Προορίζονταν να μορφώνει μουφτήδες και ιεροδιδασκάλους. Στόχος πολύπλευρος και πολυσύνθετος που συνυφαίνεται με τον τίτλο του πανεπιστημίου ΦΩΣ ΕΞ ΑΝΑΤΟΛΩΝ.

2. ΣΧΟΛΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Από εδώ θα έβγαιναν καθηγητές για τις ανώτερες σχολές της Μ. Ασίας. Οι φοιτητές θα διδάσκονταν τουρκικά, αραβικά, εβραϊκά, περσικά και αρμένικα.

3. ΦΥΣΙΚΟΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

Περιλάμβανε τα αντίστοιχα τμήματα της σημερινής Φυσικομαθηματικής σχολής, του Πολυτεχνείου και της Γεωπονίας. Υπήρχε πρόβλεψη για δημιουργία εργαστηρίων για τους βοτανολόγους, ζωολόγους, γεωλόγους και γεωπόνους σε ένα αγρόκτημα στο Τεπέκιοϊ. Για τις πολυτεχνικές σχολές παράγγειλε από τη Γερμανία σπουδαία όργανα για τα διάφορα πειράματα.

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

Ήταν αντίστοιχη με τις σημερινές οικονομικές σχολές και είχε στόχο να αυξηθούν οι εξαγωγές, το εμπόριο και η οικονομία.

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΓΙΕΙΝΗΣ

Ένα από τα σπουδαιότερα σχέδια του Καραθεοδωρή και του Βενιζέλου.

Το ίδρυμα αυτό θα είχε την φροντίδα για την καταπολέμηση των λοιμωδών νόσων που ήταν «μάστιγα» της εποχής και της περιοχής, της ελονοσίας, της φυματίωσης και άλλων μεταδοτικών νοσημάτων. Μέσα από την αλληλογραφία και πάλι του Καραθεοδωρή με ινστιτούτα του εξωτερικού μαθαίνουμε για παραγγελίες κινίνης και πολλών άλλων φαρμακευτικών υλικών και ιατρικών οργάνων για την έρευνα των φοιτητών ή μεταπτυχιακών φοιτητών καθώς και για τις διάφορες εργαστηριακές εξετάσεις των ανθρώπων που προβλέπονταν να γίνονται δωρεάν.

Οραματίζονταν τη δημιουργία ενός ιατρικού κέντρου διεθνούς φήμης με ιδιαίτερη έρευνα που θα έφθανε ακόμη και στην παραγωγή φαρμάκων και εμβολίων.

ΣΧΟΛΗ ΧΩΡΟΣΤΑΘΜΩΝ & ΕΡΓΟΔΗΓΩΝ

Είναι μία σχολή αντίστοιχη με το μικρό πολυτεχνείο που υπήρχε παλιότερα, το μετέπειτα ΚΑΤΕΕ και τα σημερινά ΤΕΙ. Θα έβγαιναν από αυτή τη σχολή οι εργοδηγοί για τα δημόσια έργα υποδομής δρόμους, λιμάνια, γέφυρες, υδραγωγεία, σχολεία κλπ.

ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ

Αντίστοιχη με τη σημερινή Πάντειο σχολή και τη σχολή πολιτικών επιστημών, από την οποία θα αποφοιτούσαν ανώτεροι υπάλληλοι για τη διοίκηση του κράτους.

Από τον παραπάνω σχεδιασμό των σχολών παρατηρούμε τη συνάφεια των σχολών του Πανεπιστημίου της Σμύρνης με τις σχολές του ελληνικού πανεπιστημίου του περασμένου αιώνα. Και τούτο μην σας εκπλήσσει διότι το 1929 ο Βενιζέλος ανέθεσε στον Καραθεοδωρή την οργάνωση του ελληνικού πανεπιστημίου. Δεν ήταν δύσκολο λοιπόν στον Καραθεοδωρή να συντάξει τον κανονισμό λειτουργίας και την οργάνωση του πανεπιστημίου, αφού ήδη το είχε κάνει για την Σμύρνη.

Επίσης άξιο ιδιαίτερης μνείας είναι το σχέδιο για την ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ.

Εδώ ο πολυδιαβασμένος Καραθεοδωρή έδωσε τη μεγαλύτερη βαρύτητα. Ο ίδιος ήδη φημίζονταν για το ότι γνώριζε τις περισσότερες πανεπιστημιακές εκδόσεις όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στην Αμερική. Η βιβλιοθήκη επρόκειτο να είναι το καύχημά του. Αυτή θα ήταν το έμβλημα του πανεπιστημίου που θα έφερνε το «στίγμα» του μεγάλου επιστήμονα.

Παραθέτουμε μία επιστολή από τις πολλές που έστελνε στο εξωτερικό για την παραγγελία των βιβλίων, προκειμένου να δείξω το ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την οργάνωση της βιβλιοθήκης.

«Αγαπητέ μου κύριε Ιωακείμογλου,

Χαίρομαι ότι ο Χατζηβασιλείου σας έκαμεν επίσης ευνοικήν εντύπωσιν. Χθες ήμην εις Λειψίαν και ωμίλησα με τον Gustar Fook (Schlossgasse). Θα σας κάμη προτάσεις διά την αγοράν διαφόρων περιοδικών έχει πολλά βιβλία αλλά είναι πολύ ακριβός – συνηθισμένος εις Αμερικανικάς και Ιαπωνικάς τιμάς.

Μου έδειξαν τηλεγράφημα εν Ιαπωνίας διά τον οποίον τω αγοράζουν μίαν ως μοι είπειν όχι πολύ μεγάλην βιβλιοθήκην αντί 4000 λιρών αγγλικών. Ώστε χρειάζεται κάποια προσοχή διά να μην μας γελάση αφ’ ετέρου δύναται να προμηθεύση πολλά πράγματα.

Ως σας έλεγον επίσης το Valutaanfschlag διά την Ελλάδα είναι 200% ώστε να αναγκασθώμεν να το πληρώσωμεν ολόκληρον δεν θα ηγοράζομεν παρά 1/3 των βιβλίων με το αυτό χρήμα. Έχομε όμως δύο επιχειρήματα ίνα τύχωμεν εξαιρετικών όρων.

1. ότι είναι συμφέρον της Γερμανίας εις το πρώτον Πανεπιστήμιον των μικρασιατικών χωρών να αντιπροσωπεύουν υπό όσο δυνατόν καλλιτέρους όρους επιστημονικώς.

2. ότι η ελληνική κυβέρνησις θέλει ιδρύση έδραν νεοελληνικήν εις γερμανικόν Πανεπιστήμιον και ότι ως εκ τούτου δυνάμεθα να προσδοκώμεν και κάποια ανταλλάγματα.

Το ζήτημα είναι αν αι διατάξεις διά την εκφοράν βιβλίων είναι τοιαύτα ώστε να δύναται να γίνη κάποια εξαίρεσις. Ίνα ίδωμεν πρέπει να πιάση κανείς το ζήτημα σας προτείνω να επισκεφτήτε αμέσως τον καθηγητήν Wernn Richtez (Tel.7628 αν δεν απατώμαι) όστις ήτο καθηγητής εις το Πανεπιστήμιον της Κωνσταντινουπόλεως και με γνωρίζει καλά, και του Hosmat Pollo Referent u Kunnst im Wiss εις του οποίου δύναται ίσως ο Richtez να τηλεφωνήσει διά να σας συζητήση. Ο Richtez έχει πολλήν καλήν θέλησιν και είναι φίλος του Becker δεν γνωρίζω όμως αν έχει μεγάλην επιρροήν. Το επίσημον γραφείον το οποίο αποφασίζει περί τοιούτων ζητημάτων είναι η (δυσανάγνωστο). Σας παρακαλώ διά να με κρατήσετε ενήμερον των διαβημάτων σας. Η διεύθυνσή μου είναι Zurich Hotel Glockenhot μέχρι της ερχομένης Τετάρτης και έπειτα Αθήναι Πετζμαζόγλου 12.

Πρέπει απολύτως να κατορθώσωμεν κάτι διά την βιβλιοθήκην – δεν είναι αδιάφορον εάν εξοδεύσωμεν 500 ή 1500 χιλιάδας μάρκα διά τα αυτά βιβλία.

Είναι πολύ κρίμα ότι δεν εσκέφθην ενωρίτερον περί της λύσεως ταύτης του προβλήματος.

Πολύ σας ευχαριστώ διά όλα και διατελώ μετά μυρίων φιλικών

προσρήσεων.

Κ.Καραθεοδωρή»

Η ΕΠΑΝΔΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ

Η πιο δύσκολη αποστολή για τον Καραθεοδωρή ήταν η επάνδρωση του Πανεπιστημίου της Σμύρνης. Πίστευε ότι η επιλογή σπουδαίων προσώπων θα εξασφάλιζε το κύρος και την αίγλη που οραματίζονταν για το εκπαιδευτικό αυτό Ίδρυμα. Είναι γεγονός αναντίρρητο βέβαια ότι η παρουσία εκεί αυτού του μοναδικού ανθρώπου που με την φήμη του στο εξωτερικό, την θέση του, το έργο του και τις συμμετοχές του σε διεθνή συνέδρια και τις γνωριμίες με σπουδαίους καθηγητές ήταν ένας βασικός παράγοντας κύρους και αίγλης..

Το εγχείρημα είναι δύσκολο μα ο ένθερμος πατριώτης δε διστάζει να κάμει προτάσεις και να πείθει καθηγητές με έδρα σε γερμανικά πανεπιστήμια να έλθουν να αναλάβουν έδρα στο νεοσύστατο πανεπιστήμιο, δίπλα στον Καραθεοδωρή. Έτσι δέχτηκαν την πρόσκληση ο Δρ. Γ. Ιωακείμογλου που είχε έδρα στο Βερολίνο, ο Δρ. Zeiss, ο Δρ. Αουσέρερ και άλλοι. Ο Βιβλιοθηκάριος της βιβλιοθήκης του Βερολίνου είναι από τους πρώτους με τους οποίους ξεκινά τις επίμονες διαπραγματεύσεις.

Σκεφτείτε πόσο δύσκολο ήταν διακεκριμένοι καθηγητές να εγκαταλείψουν τη Γερμανία και τη σπουδαία θέση που κατείχαν για να μεταβούν στη Σμύρνη, σε ένα υπό ίδρυση πανεπιστήμιο και σε μία περιοχή στην οποία δεν επιτρέπονταν η είσοδος Γερμανών. Όμως εδώ φάνηκαν για μία ακόμη φορά οι τεράστιες δυνατότητες του Κ. Καραθεοδωρή. Εξάλλου ο ενθουσιασμός του δεν αφήνει περιθώρια αντιδράσεων, ενώ η ευγένειά του σκλαβώνει τους πάντες. Σε ορισμένες επιστολές διαβάζουμε πριν την υπογραφή του «μετά πολλών φιλικών προσρήσεων» ή «όλος αφοσιωμένος».

Βέβαια η πλειοψηφία των επιστημόνων που θα δίδασκαν στο πανεπιστήμιο της Σμύρνης επρόκειτο να είναι σπουδαίοι Έλληνες επιστήμονες με υψηλού επιπέδου σπουδές και σημαντικές διακρίσεις. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον καθηγητή Νίκο Κρητικό, τον Κυρόπουλο, βοηθό στο διάσημο φυσικοχημικό Tamann, τον Κεσίσογλου, οργανωτή γεωργικών σχολών στην Κίνα, Κολομβία, Ουρουγουάη, το Γιωτούλο, το Φρίξο Θεοδωρίδη, καθηγητή στο πολυτεχνείο της Ζυρίχης.